تسمه تایم و زمان تعویض تسمه تایم در خودروهای مختلف
در این مطلب قصد بر آن شده تا یکی از مهم ترین قسمت خودرو که تسمه تایم می باشد را به شما معرفی کنیم. همچنین نحوه ی عملکرد و بهترین زمان برای تعویض آن در خودرو های مختلف که یک امر بسیار حیاتی برای خودرو میباشد را بیان خواهیم کرد.
مقدمه ای بر تسمه تایم ( Timing belt )
تسمه تایم یکی از مهمترین قطعات خودرو است که باعث حرکت روان آن می‌شود. تسمه تایم مسئولیت کنترل حرکت میل سوپاپ (camshaft) را بر عهده دارد. در واقع این تسمه تایم است که در زمان دقیق باعث باز شدن و یا بستن سوپاپ‌ها می‌شود و این همان چیزی است که موجب رانندگی لذت بخش برای شما می‌شود.
محل قرارگیری تسمه تایم
در حال حاضر تعدادی از خودروها از تسمه تایم و برخی دیگر نیز از زنجیر تایم ( Timing Chain ) استفاده می‌کنند. البته بین این دو تکنولوژی تفاوت اساسی وجود دارد. زنجیر تایم یک اختراع کاربردی است که به دلیل جنس فلزی که دارد، بسیار کمتر از تسمه تایم آسیب می‌بیند. در تئوری طول عمر زنجیر تایم برابر با عمر خود موتور خودرو است و نیازی به تعویض آن وجود ندارد.شما می توانید با توجه به دفترچه راهنمای خودرو خود دریابید که موتور خودرو شما با تسمه تایم کار می کند یا از نوع زنجیر دار است. اگر از نوع تسمه تایم باشد کیلومتر تعویض تسمه تایم در آن ذکر شده است.
دلیل اهمیت تسمه تایم و تعویض کردن به موقع آن
متاسفانه وقتی تسمه تایم به ناگهان دچار پارگی شود، با مشکلی نه چندان کوچک مواجه خواهیم شد که برطرف کردن آن ممکن است کمی گران تمام شود.
اما مشکل کجاست دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد که تسمه تایم بدون هیچ اخطار قبلی دچار پارگی می‌شود؟
قبل از بریدن تسمه تایم سوپاپ‌ها در حالت کاملا باز قرار دارند و درست بعد از پارگی، سوپاپ‌ها در همان موقعیت باز، گیر خواهند کرد و دیگر برگشتی در کار نیست، درست در همان لحظه پیستون رو به بالا حرکت خواهد کرد. این دقیقا همان لحظه‌ای است که اتفاق ناگوار برای موتور خودرو شما رخ می‌دهد و آن ضربه وارد شده از طرف پیستون به سوپاپ‌ها، و کج کردن آنها است.
بهترین زمان برای تعویض تسمه تایم
بطور کل زمان تعویض تسمه تایم به سه صورت زیر است:
- به صورت دورهای ( که باید طبق جدول زمان بندی دفترچه راهنما تعویض شود )
- نشانه‌ها و عیوب ایجاد شده
- بریدن ناگهانی تسمه تایم
تسمه تایم می‌بایست طبق جدول زمان بندی درج شده در دفترچه راهنما تعویض شود. این زمان بندی ممکن بر اساس کیلومتر کارکرد خودرو و یا زمان ارائه شده برای آن باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که طبق دفترچه راهنما اگر از خودرو تحت شرایط دشوار استفاده شود زمان تعویض قطعات مصرفی آن باید زودتر از زمان تعیین شده در دفترچه راهنما باشد.
چه زمانی باید تسمه تایم را عوض کنیم!
در زیر به مشکلات رایج در این زمینه اشاره شده است؛
نوسانات دور موتور
اگر هنگام رانندگی در حالیکه دور موتور به 2 تا 4 هزار دور رسیده است، موتورتان تنظیم نیست و خوب کار نمی کند، وقت آن رسیده که تسمه تایم را بررسی کنید. اگر تسمه تایم شُل شده باشد، شروع به لغزش می کند و همین باعث می شود در حین شتاب گرفتن، دور موتور بالاتر برود. این موضوع می تواند نشانه از بین رفتن دندانه های تسمه نیز باشد.
استارت نخوردن خودرو
تسمه تایم به گونه ای طراحی شده است که کاملا دقیق است. بنابراین همواره باید در حال تنظیم باشد تا بتواند به ازای هر یک بار چرخیدن میل بادامک، دقیقا دو بار میل لنگ را بچرخاند. دریچه ها یا سوپاپ های ورود و خروج گاز با چرخش میل بادامک، متناسب با لحظه حرکت پیستون‌ها باز و بسته می‌شوند. بنابراین اگر زمان‌بندی این چرخه به هم خورده باشد، بقیه قطعات جانبی ( میل سوپاپ، سوپاپ‌ها و…) نیز از تنظیم خارج می‌شوند. این مهم می‌تواند منجر به مشکلاتی در استارت نیز بشود. به دلیل اینکه زمان‌بندی غیردقیق تک تک قطعات می تواند باعث شود خودرو به صورت صحیح استارت نخورد.
فرسایش دندانه‌های تسمه تایم
مثل همه مواد لاستیکی تسمه تایم نیز در اثر کارکرد و گذشت زمان دچار فرسایش و خوردگی دندانه‌ها می‌شوند. درست است که معمولا پیشنهاد می‌کنند که تسمه تایم را در هر 60 هزار مایل ( 96 هزار کیلومتر ) عوض کنید، اما این مقدار در برخی خودروها فرق می کند و این عدد می تواند تا 110 هزار مایل ( 170 هزار کیلومتر ) هم ادامه داشته باشد. برای اطمینان به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید.
مشکلات اگزوز
اگر اگزوز شما نسبت به همیشه، دود بیش از حدی تولید می کند، می تواند مربوط به مشکل تسمه تایم باشد. چون موتور باید تلاش بیشتری بکند تا قطعات خود را به حرکت وادارد و فشار بیشتری به آن وارد می شود. همین باعث می شود دود بیشتری از اگزوز خارج شود.
روغن ریزی
گاهی اوقات ممکن است به دلیل گرمای بیش از از حد موتور و یا خراب شدن واشرها ( واشر بین بلوک سیلندر و کاور تسمه تایم ) موتور روغن ریزی کند. این روغن ممکن است به دلیل شل بودن کاور تسمه تایم روی تسمه ریخته شود و موجب خوردگی و در نهایت پارگی تسمه تایم شود. بنابراین به روغن ریزی‌های خودرو خود اهمیت دهید و سریعا با شناسایی محل روغن ریزی اقدامات لازم را انجام دهید.
عوامل پارگی و یا کنده شدن و فرسایش دندانه های تسمه تایم
- استفاده بیش از حد از دورهای بالای موتور بخصوص در دورهای بیش از 4000 دور در دقیقه که باعث استهلاک بیش از حد تسمه تایم می‌شود.
- عدم استفاده از دنده مناسب بخصوص در سربالائی ها و یا عبور از روی سرعت گیرها که در این شرایط باعث فشار خیلی زیاد روی موتور و به عبارتی روی این تسمه تایم ایجاد می‌شود. شما باید در سربالایی حتما از دنده سنگین استفاده کنید.
- خرابی تسمه سفت کن که در صورت گیرپاژ کردن آن منجر به کشیدگی و پارگی تسمه تایم می شود.
- زیاد سفت کردن تسمه که در ابتدا باعث خرابی تسمه سفت کن و در نهایت خرابی تسمه خواهد شد.
- استفاده از تسمه تایم غیر استاندارد. تسمه تایم نامرغوب در بازار به وفور یافت می‌شود که توان تحمل بارهای زیاد را ندارند و به سرعت مستهلک می‌شوند. لازم است جهت خرید یک تسمه تایم مناسب با یک تعمیر کار مجرب مشورت نمایید.
- هنگام خرید تسمه تایم می‌توانید با یک بازدید چشمی از عدم شکستگی در سطح تسمه مطمئن گردید و از تا زدن و یا از قراردان در جای نامناسب مثل قرار دادن درجعبه ابزار و یا گذاشتن وسایل روی آن خودداری نمائید. بخصوص ظاهر کلیه دندانه های تسمه بازدید گردد و در صورت رویت سیم هائی نازک شبیه نایلون از آن تسمه استفاده نکنید.
- شرط اصلی جهت جلوگیری از استهلاک کلیه قطعات، رانندگی بدون تنش بر موتور است.
زمان مناسب تعویض تسمه تایم در اتومبیل های مختلف به شرح زیر است:
در زیر تعدادی از زمان های مناسب برای تعویض تسمه را آورده ایم، البته لازم به ذکر است این اعداد بر حسب تجربه به دست آمده و ممکن است این عددها با کاتالوگ تفات داشته باشد اما این کیلومتر ها با توجه به شرایط آب و هوایی و ترافیکی شهر تهران کیلومتر مناسبی برای تعویض هستند.
- میتسوبیشی پاجرو 1992 – 2008 : 100000 کیلومتر
- میتسوبیشی گالانت 1992 – 1993 : 85000 کیلومتر
- میتسوبیشی لنسر 1990 – 1993 : 90000 کیلومتر
- هیوندای آوانته : 100000 کیلومتر
- هیوندای ورنا : 65000 کیلومتر
- کیا ریو : 65000 کیلومتر
- مزدا 323 : 70000 کیلومتر
- تویوتا کرولا 2005 – 2012 : 90000 کیلومتر
- فولکس واگن کدی : 85000 کیلومتر
- فولکس واگن گل : 85000 کیلومتر
- پژو 405 1.4 TU3 لیتری : 70000 کیلومتر
- پژو 405 : 60000 کیلومتر
- پراید : 100000 کیلومتر
- رنو مگان 2000 : 60000 کیلومتر
- رنو لوگان ( تندر ) : 40000 کیلومتر
- سیتروئن زانتیا :65000 کیلومتر
بهتر است در صورت نیاز به تعویض تسمه تایم از تسمه تایم اصلی و شرکتي استفاده کنيد و خودرو را فقط نزد افراد متخصص و نمایندگی‌های مجاز براي تعويض تسمه تایم ببريد. تعمیرکاری که قصد تعويض تسمه تايم را دارد بايد دانش و ابزار اين کار را در اختيار داشته باشد. همچنين توانایی آن را داشته باشد که آن را به طور دقيق نصب و تنظيم نماييد تا ميزان کشش تسمه از حد مجاز کمتر و بيشتر نباشد. زيرا اگر تسمه تايم يک يا چند دندانه جا به جا قرار گيرد زمان باز بودن سوپاپ ها را مختل کرده و در کارکرد موتور اختلال به وجود مي آورد.معمولا توصيه می‌شود با هر بار تعويض تسمه تايم وضعيت واترپمپ خودرو نيز مورد بررسي قرار گيرد. زيرا واترپمپ به وسيله تسمه به چرخش در می آید و اگر خراب باشد باعث بريدن تسمه خواهد شد. بنابراین بهتر است تمام قسمت‌هایی که توسط تسمه به حرکت در مي‌آيند مانند: ميل سوپاپ, هرز گرد ها, تسمه سفت کن و پولي ميل سوپاپ ها نيز با هر بار تعويض تسمه تايم چک شوند.
